مجله روزهای زندگی نشریه خانوادگی
نویسنده: فاطمه شهماری
از هر پنج نفر بالای50 سال، یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می‌کند
پوکی استخوان، بیماری خاموش
پوکی استخوان از مشکلات شایع افراد سالمند و خانم‌های یائسه است. روند بروز این بیماری بسیار کند است و با تشخیص به‌موقع می‌توان از آن پیش‌گیری کرد. پوکی استخوان در حقیقت به معنای کاهش تراکم استخوان است که به کاهش استحکام استخوان و افزایش احتمال شکستگی منجر می‌شود. به‌دلیل کاهش استحکام استخوان، شکستگی می‌تواند در اثر ضربات خفیف یا تغییر وضعیت فرد (حتی در اثر عطسه) اتفاق بیفتد.
عوامل زمینه‌ساز پوکی استخوان
*زمينه ژنتيكي و سابقه خانوادگي پوكي استخوان
*اختلالات هورموني (كاهش استروژن)
*جنس (زنان بيشتر در معرض خطر هستند)
*سن بالاتر از 50 سال
*يائسگي
*برداشتن تخمدان
*کاهش غدد جنسی در مردان
*کاهش غدد جنسی در زنان با فعاليت ورزشي سنگين
*مصرف داروها
*فشارخون
*ديابت
*اختلالات مزمن كليوي
*بيماري‌هاي پاراتيروئيد
*سيگار كشيدن
*مصرف زياد الكل
*مصرف ناكافي منابع غذايي كلسيم
*كمبود دريافت ويتامينD
*نداشتن فعاليت فيزيكي مناسب و بي‌تحركي
محل‌های شایع شکستگی ناشی از پوکی استخوان
شکستگی‌های ستون فقرات:
شکستگی‌های فشاری مهره‌ای (ستون فقراتی) استخوان‌های شکسته در پشت به‌دلیل استخوان‌های ضعیف ناشی از پوکی استخوان هستند. مهره‌ها (استخوان‌های ستون فقرات) در نتیجه حتی آسیب‌های جزئی مربوط به افتادن، خم شدن، چرخش یا عطسه می‌شکنند. وقتی استخوان‌های ستون فقرات استحکام خود را از دست می‌دهند، می‌توانند بشکنند و ظاهری خمیده ایجاد کنند که اغلب آنها را کیفوز پشت خمیدگی می‌نامند.
شکستگی تنشی:
شکستگی‌های تنشی در استخوان‌ها به‌دلیل آسیب‌های مکرر، معمولا با کمترین ضربه اتفاق می‌افتند. افراد مبتلا به پوکی استخوان به‌دلیل ضعف استخوان‌هایشان بیشتر مستعد شکستگی‌های تنشی هستند.
شکستگی لگن:
افراد مبتلا به پوکی استخوان بیشتر از دیگران در معرض خطر شکستگی‌های لگن هستند. حتی یک افتادن ساده می‌تواند باعث شکستگی لگن آنها شود. به‌خاطر ضعف در استخوان‌ها، بهبود کامل این آسیب‌ها ممکن است مدت زیادی طول بکشد یا به‌سختی بهبود یابند.
پیش‌گیری:
زمانی می‌توانید از پوکی استخوان در دوران سالمندی پیش‌گیری کنید که استخوان‌های قوی و سالمی داشته باشید. استخوان‌های قوی و سالم به مواد مغذی نیاز دارند.
مواد ضروری برای سلامت استخوان‌ها:
کلسیم: یکی از اصلی‌ترین منابع طبیعی است که در پیش‌گیری از پوکی استخوان نقش مهمی دارد. کلسیم به میزان فراوانی در محصولات لبنی همچون شیر، ماست و پنیر یافت می‌شود. مغزهای خوراکی و سبزیجات پررنگ نیز سرشار از این ماده هستند.
ویتامین D: استخوان مدام در حال تغییر و تحول و ساخته‌شدن است، بنابراین برای این فرایند به مواد مغذی و آلی نیاز دارد. ویتامین D ماده مغذی مهم برای استخوان‌ها و در جذب کلسیم بسیار ضروری است.
ویتامینC: افزایش استحکام استخوان‌ها و شکل‌گیری کلاژن بسیار مهم است. این ویتامین، روند شکل‌گیری و رشد بافت استخوان را برای حفاظت از اسکلت‌بندی بدن تحریک می‌کند.
ویتامینK: این ویتامین در تولید پروتئین‌های ضروری برای سلامت استخوان‌ها به بدن کمک می‌کند. همچنین با تاثیری که در فرایندهای بدن دارد، مقدار کلسیم دفع شده را کاهش می‌دهد.
پتاسیم: در حفظ سلامت عضلات بسیار تاثیرگذار است، اما به حفظ سلامت استخوان‌ها نیز کمک می‌کند. این ماده معدنی می‌تواند اسید‌هایی را که موجب از بین رفتن کلسیم می‌شوند، خنثی کند.
منیزیم: یک ماده معدنی ضروری است و کمبود آن مانع تعادل ویتامین D و کلسیم در استخوان‌ها می‌شود.
ورزش: ورزش در کمک به بهبود قدرت و تعادل عضلانی، که می‌تواند افتادن و سایر حوادث را کاهش دهد، مهم است. ورزش استقامتی نیز به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. پیاده‌روی و تمرین با وزنه، دو نمونه از ورزش‌های استقامتی هستند. درمورد نوع و مدت زمان ورزش مناسب خودتان حتما با پزشک مشورت کنید.
ترک دخانیات و الکل: استعمال دخانیات می‌تواند به تحلیل استخوان منجر شود. مصرف سیگار روند پیشرفت پوکی استخوان را در افراد مبتلا تسریع می‌کند. همچنین سطح استروژن را در زنان کاهش می‌دهد که به یائسگی زودرس و تحلیل استخوان بیشتر منجر شود.
تشخیص
پوکی استخوان به‌آسانی از طریق تست سنجش تراکم استخوان قابل تشخیص است. سنجش تراکم استخوان دقیق‌ترین تستی است که می‌تواند به تشخیص پوکی استخوان پیش از بروز شکستگی استخوانی کمک کند. سنجش تراکم استخوان برای همه خانم‌های بالای 65 و آقایان بالای 70 سال توصیه می‌شود. این تست در صورتی که شکستگی استخوان پس از 50 سالگی اتفاق بیفتد یا عوامل خطرساز بروز پوکی استخوان در فرد زیاد باشد نیز توصیه می‌شود.
درمان
دارو درمانی در پوکی استخوان، بر میزان ساخت و تخریب استخوان تاثیر می‌گذارد. این تاثیر در جهتی است که ساخت استخوان افزایش یا تخریب استخوان کاهش یابد. هدف اصلی درمان پوکی استخوان، کاهش احتمال بروز شکستگی استخوان است.
